ZARYS NASZEJ HISTORII
Zanim jesienią 2014, powstał Instytut Naukowy im. Oskara Haleckiego w Kanadzie, w Ottawie działał w latach 1960-2014 Oddział Ottawski Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie. Ponieważ nowy Instytut postanowił kontyuować działalność dawnego Oddziału, a równocześnie został powołany do istnienia przez znaczącą grupę jego członków, podajemy poniżej jego krótki rys historyczny. Rys ten obejmuje również genezę powstania Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie oraz jego Oddziału w Ottawie.
Polski Instytut Naukowy w Kanadzie powstał w 1943 r. w Montrealu z inicjatywy światowej sławy historyka profesora Oskara Haleckiego, członka Polskiej Akademii Umiejętności (PAU) w Krakowie. Od 1943 roku profesor Halecki prowadził gościnne wykłady z historii Europy Wschodniej (Visiting Professor on Eastern European History) na Uniwersytecie Montrealskim, w związku z czym często odwiedzał Montreal, a tym samym zaprzyjaźnione z nim rodziny pp. gen. W. Stachiewiczów i T. Brzezińskich. Pomysł stworzenia Oddziału Montrealskiego podsunęła mu ś.p. generałowa Wanda Stachiewiczowa, osoba niezwykle czynna społecznie w środowisku polskich uchodźców. Początkowo Instytut istniał jako Oddział Montrealski Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce z siedzibą w Nowym Jorku. W owym czasie kanadyjscy członkowie Instytutu byli skupieni głównie w Montrealu, Ottawie i w Toronto. Do członków – założycieli Instytutu w Kanadzie należał cały szereg wybitnych polskich i kanadyjskich uczonych, w tym kilku członków PAU (ze strony kanadyjskiej: m.in. prof. W. G. Penfield z Uniwersytetu McGill, prof. J. B. Colip z Royal Society of Canada, prof. J. Rousseau z Association canadienne pour l’anvacement de sciences, profesorowie W. Bovey, R.A. MacLennan i C. MacMillan, wszyscy z Uniwersytetu McGill, oraz ze strony polskiej: prof. J. Pawlikowski, rektor École Polytechnique de Montréal, prof. B. Szczeniowski z Uniwersytetu Montrealskiego, dr. T. Poznański z Uniwersytetu Laval, dr T. Brzeziński, konsul generalny RP w Montrealu i inni). Prezesami honorowymi Instytutu zostali prof. dr F. Cyril James, rektor Uniwersytetu McGill i Msgr Olivier Maurault, rektor Uniwersytetu Montrealskiego. W 1944 r., z inicjatywy Wandy Stachiewiczowej powstała Biblioteka Polska przy Uniwersytecie McGill jako część PIASA- Montreal. W 1976 r. Oddział Montrealski Polskiego Instytutu Naukowego postanowił prawnie oddzielić się od Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce. W tym samym roku został przyjęty i zatwierdzony statut Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie (PINwK) jako instytucji kanadyjskiej wyższej użyteczności publicznej działającej na terenie Kanady.
Oddział Ottawski grupował członków Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce już w latach 60-tych, a powstał formalnie 4 listopada 1974 r. Oddział Ottawski posiada bogaty dorobek, długoletnią tradycję i działał w stolicy Kanady nieprzerwanie od początku lat 60-tych do 2014 r. W 2014 r. dokonano bezprecedensowego aktu jego zamknięcia i to bez zgody członków Oddziału PINwK. Powstały z ich inicjatywy Instytut Naukowy im. Oskara Haleckiego w Kanadzie kontynuuje pracę dawnego Oddziału Ottawskiego PINwK. Nowoutworzony Instytut jest instytucją wyższej użyteczności i jest zarejstrowany jako korporacja w Corporations Canada oraz posiada nowe i sprecyzowane cele działalności.
Polski naukowy ośrodek ottawski urządził na przestrzeni swego istnienia łącznie ponad 330 wykładów, spotkań autorskich i wieczorów poetycko-muzycznych w Ottawie (w tym też w Montrealu i w Brampton pod Toronto) w języku polskim, angielskim, a także w języku francuskim. Sponsorował szereg koncertów i wernisaży oraz wydano cztery pozycje książkowe. Dawny Oddział urządził kolejno udane obchody: 40-lecia, 50-lecia, 60-lecia i ostatnio w 2013 r., 70-lecia istnienia Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie. Urządzono też trzy sympozja naukowe:
–w 1993 r. p.t. Search for Knowledge and Freedom,
–w 2013 r. The 1st Oskar Halecki Symposium p.t. Dilemmas of Post-Communist Societies in Eastern and Central Europe,
– w 2017 r. The 2nd Oskar Halecki Symposium p.t. Polish Canadians Contribution to Canada – Commemorating Canada’s 150th Anniversary. Sprawozdanie z tego Sympozjum jest dostępne na naszym portalu.
Od roku 2008 wprowadzono prestiżową serię wykładów tzw. The Polish Institute of Arts and Sciences Biennial Lectures. Urządzono trzy wykłady tej cieszącej się bardzo dużą popularnością serii.
The Polish Institute of Arts and Sciences in Canada Biennial Lecture Series
2008 – 2012
- 11.2008 – The First Biennial Lecture – Did It Start With the Bang? – Science, Religion and the Creation of the Universe by Rev. Dr. Michał Heller, Winner of the 2008 Templeton Prize, Professor of the Pontifical Academy of Theology of Cracow, Poland organized jointly with Augustine College, Ottawa, Canada (as the Augustine College Wilton lecture).
- 02.2011 – The Second Biennial Lecture – Poland, the Principles of Liberty and the Defense of Western Civilization by Dr. John Lenczowski, President and Founder, The Institute of World Politics, Washington, D.C., U.S.A.
- 11.2012 – The Third Biennial Lecture – Why Celebrate 3 May 1791? – ‘Europe’s First Constitution’ by Dr. Richard Butterwick-Pawlikowski, Senior Lecturer, School of Slavonic and East European Studies, University College London, England (with cooperation of Canadian Polish Congress and the Polish National Union of Canada).
Latem 2014 r. powołano do istnienia nową serię wykładową pod nazwą The Oskar Halecki Memorial Lecture Series. Do tej pory odbyły się trzy wykłady z tej serii.
The Oskar Halecki Memorial Lecture Series
2014 –
- 10.2014 – The 1st Oskar Halecki Memorial Lecture – Western “Appeasement” and Its Eastern European Victims: from World War One to World War Three by
Dr. Andrzej Nowak, Ph.D., D.Sc., Professor of History, Jagiellonian University, Cracow, and at the Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland (with cooperation of The Konstanty Piekarski Foundation (main sponsor), the Polish National Unity Inc., The Taras Shevchenko Scientific Society Inc., the Central and Eastern European Council of Canada, Baltic Federation in Canada, and Latvian Federation in Canada).
- 10.2016 – The 2nd Oskar Halecki Memorial Lecture – The Soviet Occupation of East Central Europe: Was It Colonialism? by Dr. Ewa Thompson, Professor, Rice University, Houston, Texas, USA (with cooperation of the Baltic Federation in Canada, the Latvian Federation in Canada, the Central European Council of Canada, and the Taras Shevchenko Scientific Society Inc.).
- 10.2018 – The 3rd Oskar Halecki Memorial Lecture – Should the Poles be proud to be Poles by Bernard Margueritte, the legendary French media correspondent in Warsaw, Poland. This lecture was organized as a part of the celebration of the 100th Anniversary of regaining of Independence and under the Patronage of His Excellency Dr. Andrzej Kurnicki, Ambassador of the Republic of Poland.
W ostatnich latach zorganizowano szereg ważnych wykładów i spotkań z różnych dziedzin. W tych wszystkich wydarzeniach uczestniczyło łącznie kilka tysięcy słuchaczy. Oto kilka wybranych przykładów (nie obejmujących roku 2018). Dokładne sprawozdania z każdej rocznej działalności są dostępne na naszym portalu.
- 02.2012 – Unanswered Questions – The Polish Governmental Plane TU-154M Crash on 10 April 2010, in Smoleńsk, Russia – Special Session with American experts: Dr. Wiesław Binienda, University of Akron, Ohio, Dr. Kazimierz Nowaczyk, University of Maryland at Baltimore, Maryland, Mrs. Maria Szonert-Binenda, Esq., Libra Institute, Cleveland, Ohio, with participation of Hon. Antoni Macierewicz, Member of Polish Parliament, Chairman of Parliamentary Group on Investigation of Polish Presidential Plane Crash – Session co-organized by the Association of Polish Engineers, Ottawa Branch, and the Polish National Union, Ottawa Branch – Saint Paul University – pierwsza konferencja ekspertów smoleńskich w jęz. angielskim na świecie.
- 03.2012 – Ks. Prof. dr hab. Tadeusz Guz, KUL – Nowa Etyka wobec globalizacji – wykład wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół KUL w Kanadzie, Oddz. Ottawa i University of Ottawa – University of Ottawa.
- 09.2012 – Jerzy Jatczak, Cantley, QC, doradca Royal Museum of Ontario – Historia szabli polskiej, z pokazem białej broni z prywatnej kolekcji p. J. Jatczaka, Saint Paul University.
- 02.2013 – Wieczór historyczno-poetycki z okazji 150-tej rocznicy Powstania Styczniowego – Gloria Victis – reż. Maria Berwid-Gawalewiczowa, kościół św Jacka Odrowąża w Ottawie, godz. 18:30 (msza św. o godz. 17-tej, a po wieczorze wystawa pamiątek z czasów Powstania Styczniowego – kustosz wystawy p. Jerzy Jatczak), pod patronatem KPK – Ottawa (wieczór ten powtórzono w kościele p.w. Matki Bożej Częstochowskiej w Montrealu i w sanktuarium Matki Bożej Ludźmierskiej w Brampton, Ontario).
- 10.2014 – Prof. dr hab. Andrzej Nowak, UJ – Stosunki polsko-rosyjskie dawniej i dziś – wykład i spotkanie z Polonią Ottawską, Dom Polski SPK, wspólnie z Konstanty Piekarski Memorial Foundation, Polska-Poland, Polish National Unity Inc., the Taras Shevczenko Scientific Society.
- 04.2015 – Wieczór Pamięci p.t. Veritas Omnia Vincit, kościół św. Jacka Odrowąża w Ottawie. Wieczór zorganizowany wspólnie z Grupą Teatru Słowa im. Mieczysława Kotlarczyka z okazji 75-tej rocznicy Zbrodni Katyńskiej i 5-tej rocznicy Tragedii Smoleńskiej. Dr Maciej Jabłoński wygłosił słowo p.t. Dwie rocznice: Katyń i Smoleńsk – przed częścią artystyczną Teatru Słowa.
- 06.2016 – Dr inż. Maciej Jabłoński, OHI – Refleksje n.t. 1050-lecia Chrztu Polski, w ramach trzydniowych obchodów 1050-lecia Chrztu Polski, Saint Paul University.
- 02.2017 – Brigadier-General (ret.) Robert Williams, Queen’s University – Poles Apart: Language and Cultural Issues in Maczek’s 1st Polish Armoured Division, Saint Paul University.
- 09.2017 – Ks. Prof. dr hab. Tadeusz Guz, KUL – Naród i Ojczyzna w nauczaniu Ks. Piotra Skargi, Sala Parafialna św. Jacka Odrowąża.
W latach 2010-2013 dzięki długoletniemu wiceprezesowi Koła nr 8 w Ottawie, ś.p. dr Jerzemu Dobrowolskiemu urządzano wspólnie z SPK, SIP i ZNPwK serię pokazów współczesnych dokumentalnych i historycznych filmów, głównie polskich, w ramach tzw. serii Ottawskiego Dyskusyjnego Klubu Filmowego w Domu Polskim SPK. Pokazano ok. 20 cennych filmów. Wstępy do filmów wygłaszał dr inż. Maciej Jabłoński. Serię wznowiono po 2014 i obecnie ilość pokazów filmowych wynosi 29.
Instytut jest współorganizatorem Black Ribbon Day – corocznej uroczystości pamięci ofiar stalinowskiej Rosji i hitlerowskich Niemiec urządzonych przez organizacje Kanadyjczyków pochodzących z Europy Środkowej i Wschodniej. W 2018 r. dr inż. Maciej Jabłoński był ‘Master of Ceremony’ uroczystości po raz pierwszy urządzonej w gmachu Parlamentu Federalnego Kanady.
Z ramach obchodów 100-lecia odzyskania Niepodległości Ojczyzny urządzono serię wykładów p.t. Nieznani Twórcy odzyskania Niepodległości Ojczyzny. Do tej pory zostały wygłoszone dwa wykłady:
- 06.2018 – Dr inż. Maciej Jabłoński – Inż. Aleksander Malinowski (1869 – 1922) (Władek, Roman I – przujaciel Wiktora i Ziuka), Sala Parafialna św. Jacka Odrowąża (pełny tekst i prezentacja są zamieszczone na naszym portalu).
- 10.2018 – Dr. inż. Maciej Jabłoński – Jan Ludwik Popławski (1854 – 1908) – Ku Wielkiej Polsce, w Sali jw (pełny tekst i prezentacji są zamieszczone na naszym portalu)
Lista Prezesów dawnego Oddziału Ottawskiego PINwK (ok. 1960 – 2014)
- ok. 1960 – 1968 – † prof. dr Bogdan Zaborski, profesor geografii, University of Ottawa
- 1968 – 1974 – † prof. dr Jerzy Wojciechowski, profesor filozofii, University of Ottawa
- 1976 – 1988 – † prof. dr Andrzej Hubert Ruszkowski, profesor środków komunikacji społecznej, University of Ottawa, Saint Paul University
- 1988 – 1990 – † prof. dr Ludwik Kos-Rabcewicz-Zubkowski, profesor prawa arbitrażu, University of Ottawa
- 1991 – 2014 – dr inż. Aleksander Maciej Jabłoński, pracownik David Florida Laboratory, Canadian Space Agency, Adjunct Research Professor, Carleton University (1993-2000)
Lista Prezesów Instytutu Naukowego im. Oskara Haleckiego w Kanadzie (2014 – )
- 2014 – dr inż. Aleksander Maciej Jabłoński, pracownik David Florida Laboratory, Canadian Space Agency, Adjunct Research Professor, Carleton University
