Urodził się 10 lutego 1915 roku w Warszawie. Zmarł 28 sierpnia 2010 roku w Ottawie. Prawnik, dyplomata, psycholog, kryminolog, żeglarz. Wiezień NKWD i sowieckich łagrów. Syn lekarzy, Haliny i Zygmunta. Jego ojciec brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku, a po wojnie praktykował jako neurochirurg i psychiatra. Rodzina Grygierów była polską rodziną pochodzenia szkockiego (klanu MacGregor), wyznania protestanckiego, z północnowschodnich terenów dawnej Rzeczypospolitej (z Inflant – obecnie Łotwa).
Wykształcenie
Do szkół średnich uczęszczał w Grudziądzu i Zakopanem. Studiował prawo, ekonomię i nauki polityczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1932-35), prawo na Uniwersytecie Warszawskim (1935-39), a psychologię i kryminologię w London School of Economics w Londynie (1945-50). Był stypendystą Fundacji Rockefellera (1952-53).
Przed wojną
Uzyskał aplikację adwokacką w Warszawie (1936) jako najmłodszy kiedykolwiek ‘avocat stagiaire’ (stażysta adwokacki). Praktykował prawo konstytucyjne i kryminalne (1936-40). W tym też okresie zaczął uprawiać kajakarstwo a potem żeglarstwo, które stało się jego życiową pasją. Miał być reprezentantem Polski w żeglarstwie na Olimpiadzie w Tokio w 1940 roku, lecz wojna unicestwiła te plany.
Wojna i obóz
Po kapitulacji Warszawy pracował w szpitalu psychiatrycznym w Choroszczy k/Białegostoku, wtedy pod okupacją sowiecką. W czerwcu 1940 roku został aresztowany przez NKWD i, wraz z matką i siostrą, wywieziony do łagru w Kotlas w Republice Komi. Warunki obozowe były niezwykle trudne, a praca mordercza, w zimnie i głodzie. Był podejrzewany o sabotaż i przesłuchiwany przez NKWD. Potem został zatrudniony, w warunkach częściowej wolności, w miejscowym szpitalu psychiatrycznym, gdzie przyjmowal lokalnych pacjentow. Jego matka również pracowała, jako lekarz, w ramach sowieckiej akcji wykorzystania wiedzy wieźniów z medycznym wyksztalceniem.
Był obdarzony niezwykłym zmysłem obserwacji, wyczuciem natury ludzkiej i inteligencją emocjonalną. Te talenty osobiste, połączone ze zdolnością trafnego przewidywania zdarzeń, pomogły mu przetrwać w wielu dramatycznych okolicznościach.
Służba dyplomatyczna w Rosji i Persji
Po podpisaniu porozumienia, w grudniu 1941 roku, o współpracy wojskowej między rządem Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie i Rosją Sowiecką, pelnił obowiązki przedstawiciela RP w stolicy Republiki Komi, Syktyvkar. Organizował, z wielką energią i uporem, pomoc dla polskich więźniow łagrów oraz transporty do armii generała Andersa.
Wielu Polaków, zwolnionych z gułagów i docierających z ogromnym wysiłkiem do miejsc zbiorczych, umierało z wyczerpania i zimna. Dr Grygier daje temu przejmujące świadectwo w swoich pamietnikach, „Every morning, about ten bodies of Poles were found on the streets. One of the prisoners released from Vorkuta mines (…) was a young lawyer with whom I found much in common, even some common friends. His clothes were full of holes (…) He was apparently arrested in the summer and he had nothing but his summer suit, thorn in many places. I gave him one of my suits. It was too late. Next morning his cold, stiff body, still in my old suit, was found lying on the street”. To był jeden z tych tysięcy zaginionych bez wieści.
Gdy współpraca z Rosją Sowiecką uległa pogorszeniu (szczególnie po odkryciu zbiorowych mogił oficerów polskich w Katyniu), opuścił Syktyvkar i pracował w ambasadzie polskiej w Kujbyszewie. Stamtąd przedostał się do Teheranu. Jego matka i siostra zdołały wcześniej dotrzeć do obozów dla polskich uchodźców w Afryce.
Pragnął, podobnie jak i przed wybuchem wojny, służyć w czynnej slużbie wojskowej, jednak był odrzucany przez kolejne komisje rekrutacyjne z powodu znacznej niedowagi (długotrwale niedożywienie spowodowało częsciową utratę mięśni) i choroby wrzodowej.
W Teheranie pracował w polskiej ambasadzie jako dyrektor Wydziału Studiów Polskiego Ministerstwa Informacji. Raporty, które powstawały pod jego kierunkiem, były wykorzystywane przez polskie i alianckie slużby wywiadowcze.
Po wojnie
Praca dla Rządu RP w Londynie i wcześniejsza działalność w Rosji przekreślały jego szanse bezpiecznego powrotu do Polski rządzonej przez komunistów. Pozostał w Wielkiej Brytanii i podjął pracę naukową, w której wykorzystał swoje obserwacje i doświadczenia z Rosji. Czuł, że jest to winien tym, którzy stamtąd nie wrócili. Pracę doktorską pt. “Oppression: A Study in Social i Criminal Psychology”, obronił w 1950 roku, w London School of Economics.
Jako stypendysta Fundacji Rockefellera w Chicago, Kalifornii i Harvardzie, przyczynił się do stworzenia testu Dynamic Personality Inventory i innych testów osobowości. W latach 1950-53 był naczelnym psychologiem w Banstead Hospital w Londynie.
Kanada
Do Kanady przybył w 1960 roku. Wykladal psychologię i kryminologię na renomowanych uniwersytetach kanadyjskich (Toronto University, Mc Master University w Hamiltonie i Mc Gill University w Montrealu, 1960-67). W 1967 roku zalożył Department of Criminology (Wydział Kryminologii) na University of Ottawa, gdzie kierował badaniami naukowymi na stanowisku Research Director, aż do przejścia na emeryturę.
Glównymi kierunkami jego badań były studia psychologiczne (społeczne i kliniczne), konstrukcja testów osobowości i kryminologia. Wprowadził, wraz z W. T. McGrath, koncepcję “restorative justice”, czyli sprawiedliwości naprawczej, procesu angażującego zarówno ofiary jak i sprawców.
Jako profesor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie, był kierownikiem studiów wyzszych dla emigrantów polskich do Ameryki Północnej. Byl rowniez dlugoletnim i aktywnym czlonkiem Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie, Oddzial Ottawski.
Żeglarstwo
Żeglarstwo było jego wieloletnią pasją, której oddawał się z ogromnym zaangażowaniem. Był nominowany do Igrzysk Olimpijskich dwukrotne: jako reprezentant Polski tuż przed wojną (która uniemożliwila te plany) i jako reprezentant Wielkiej Brytanii w 1948 roku. Został jednak zdyskwalifikowany przez Komitet Olimpijski, gdyż nie spelniał warunków bycia rezydentem Wielkiej Brytanii przez co najmniej pięć lat.
Po emigracji do Kanady kontynuował żeglarstwo, uważając je za aktywność niezbedną i konieczną, w myśl rzymskiego „navigare necesse est”. Był członkiem Ottawskiego Britannia Yacht Club przez ponad 50 lat, aż do śmierci.
Zdobył około. 200 pucharów, medali i nagród żeglarskich w Polsce, Anglii, Szwecji, Niemczech, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.
Odznaczenia, nagrody, wyróżnienia
Specjalna Nagroda Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, 1939; Rockefeller Fellowship and Pinsent-Darwin Studentship, Cambridge University, 1946-47; Rockefeller Fellowship, University of Chicago, 1952, and Universities of California and Harvard, 1953; Fellow (1955) and Life Member (1980), British Psychological Society; Chartered Psychologist (U.K., 1984); Fellow (1979) and Life Member (1984), Ontario Psychological Association; ok. 200 nagród żeglarskich, oraz złote. srebrne I brązowe medale w Polsce, Anglii, Stanach Zjednoczonych, Szwecji, Niemczech I Kanadzie.
Publikacje
Napisał ponad 200 artykułów naukowych oraz publikacji książkowych, m.in.: „Oppression: A Study in Social and Criminal Psychology” (Routledge 1954, Grove 1954, Greenwood 1973), „Zbiór zasad obrony spolecznej” (Warszawa 1976), „Social Protection Code” (USA 1977), „Criminology in Transition”, współautor (Travistock 1965). Obszerniejsza lista jego publikacji jest dostępna w pracy zbiorowej „A Search for Knowledge and Freedom”, str.262-65.
Rodzina
Dwukrotnie żonaty (z Eleonorą z d. Winczewską, i następnie z Patricia Sandiford). Miał dwoje dzieci: syna Jana, (Ph.D., specjalista od zasobów wodnych ) i córke Oleńkę, oraz dwoje wnuków.
Bibliografia
A Search for Knowledge and Freedom: The Polish-Canadian Perspective. Proceedings of a Symposium, Nov.20, 1993, 50 Anniversary of Polish Institute of Arts and Sciences, Promyk Publishing, Ottawa 1995
Tadeusz Grygier, Exile: The Road to Knowledge, Canadian Polish Research Institute, Toronto 2002
Aleksander Maciej Jabłoński, Tadeusz Grygier, manuskrypt, Ottawa 2010
Agata i Zbigniew Judyccy, Polonia. Słownik biograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000
Strona internetowa, https://sites.google.com/site/tadeuszgrygier/
/MJD/
